Kruis voor betoonde marsvaardigheid

Dit kruis werd in 1909 ingesteld door de Nederlansche Bond voor Lichamelijke Opvoeding en uitgereikt voor het volbrengen van de Vierdaagse Afstandmarsen, overeenkomstig de daarvoor gestelde normen. Het kruis staat beter bekend als het Vierdaagsekruis.

Het is een vijfarmig kruis met ingekeepte armen met geparelde punten. In het midden van het kruis is een schild geplaatst waarop de Nederlandse Leeuw is afgebeeld binnen een Hollandse Tuin. Op de armen van het kruis stond tot en met 1958 de afkorting "N" "B" "V" "L" "O". In 1958 kreeg de bond echter het predicaat Koninklijke, dus vanaf die tijd werd de afkorting gewijzigd in "K" "N" "B" "L" "O".

Bij een eerste deelname ontvangt men het kruis in verguld brons; bij een tweede deelname komt er een kroon boven het kruis en bij een derde of een vierde deelname krijgt men een groen schildje met een bronskleurig Arabisch cijfer "3" of "4".
Vanaf een vijfde deelname ontvangt met het kruis in zilver met blauw geëmailleerde armen. Bij een zesde deelname komt er een zilveren kroon boven het kruis en bij een zevende, achtste of negende deelname een blauw ovaal schildje met het betreffende Arabische cijfer in zilver.
Een tiende deelname levert een verguld zilveren kruis op met wit geëmailleerde armen en groen geëmailleerde gestyleerde lauwertakjes tussen de armen. Bij een elfde deelname komt er een kroon boven het kruis. Verdere deelnames leveren een ovaal groen schildje op met het betreffende aantal deelnames in goudkleurige Arabische cijfers. Vanaf 25 deelnames wordt dit een oranje ovaal schijfje met om de goudkleurige cijfers een groen geëmailleerde lauwerkrans.
Bij veertig deelnames wordt het kruis in goud en mét kroon uitgereikt. Het emaille op de armen is nu wit en dat van de lauwertakjes is oranje. Op het lint wordt een wit ovalen plaatje gedragen met de vergulde cijfers binnen een groen geëmailleerde lauwerkrans.
Vanaf vijftig deelnames veranderd de kleur van het emaille weer. De armen worden nu oranje en de lauwertakken daartussen wit. De lauwerkrans op het nummerplaatje wordt vervangen door een geparelde gouden rand.
Bij zestig deelnames ontvangt men het gouden kruis met blauw geëmailleerde armen en een witte lauwertakjes. Het nummerplaatje krijgt nu een dubbele geparelde rand.

Het lint van het Vierdaagsekruis is oranjegeel met aan weerzijden en in het midden smalle groene banen. Wordt alleen een baton gedragen, dan wordt hierop bij een tweede deelname een verguld kroontje op gedragen. Bij verdere deelnames wordt hierop een ovaal goudkleurig nummerplaatje op gedragen. Ook in het geval van een vijfde, zesde, tiende of elfde deelname. Van 3 t/m 9 is dit een staand ovaal nummerplaatje, vanaf 10 een liggend.

Oorspronkelijk werden de kruizen gemaakt bij Koninklijke Begeer in Voorschoten. Tegenwoordig worden ze echter gemaakt door de firma Van Veluw in Zeist. Er zijn miniaturen van het kruis bekend met een breedte van 20 of van 16 millimeter.

Geschiedenis

De Nederlandsche Bond voor Lichamelijke Opvoeding werd op 3 april 1908 opgericht te Den Haag. Het doel van de bond is het bevorden van de lichamelijke opvoeding van het volk in al zijn lagen. De eerste Vierdaagse Afstandmarsen worden georganiseerd van 1 tot 4 september 1909. Men diende in die vier dagen 140 kilometer af te leggen (35 kilometer per dag). Er kon op vijftien verschillende plaatsen gestart worden. Militairen kregen het kruis en burgers kregen een speciale medaille. Bij Koninklijk besluit van 26 oktober 1909 werd aan infanteristen beneden de rang van officier toestemming verleend om het kruis ook op hun uniform te dragen. Pas bij Koninklijk besluit van 21 november 1928 werd aan alle militairen van de Landmacht toestemming gegeven het Vierdaagse op het uniform te dragen. In de jaren daarna werd al spoedig aan militairen van de zee- en luchtstrijdkrachten dezelfde toestemming verleend.
Vanaf 1910 wordt er alleen nog maar vanuit Arnhem gestart. Er zijn nu drie parcoursen mogelijk: 35, 45 of 55 kilometer per dag. Bij 35 kilometer krijgt men een bronzen medaille, bij 45 kilometer een bronzen kruis en bij 55 kilometer een verguld bronzen kruis. Vanaf 1910 moet men een route volgen van Amersfoort naar Ede, van Ede naar Doesburg en van Doesburg naar Nijmegen. In 1914 en 1915 worden er geen Vierdaagses gelopen, maar vanaf 1916 wordt er weer gelopen. Startpunt is nu Kamp Nieuw Milligen. Het zou de eerste keer zijn dat het startpunt ook elke dag het eindpunt zou worden. Vanaf 1917 moeten militairen na het volbrengen van de marsen ook nog vaardigheidsproef afleggen. In 1917 bestond deze uit een hindernisbaan van 800 meter en 200 meter in snelloop.

In 1918 werd besloten dat men het zilveren kruis, wat men tot dan toe voor drie deelnames kreeg, nu pas bij vijf deelnames zou krijgen.

Tussen 1919 en 1924 wordt de Vierdaagse afwisselend georganiseerd vanuit Amersfoort, Breda en Nijmegen. Pas in 1925 werd definitief voor Nijmegen gekozen als Vierdaagsestad. In 1926 wordt ritmeester Jhr. A. van der Goes de eerste die het gouden kruis voor 10 deelnames ontvangt. De eerste vrouwelijke gouden kruisdrager wordt mevrouw M.J. van der Kleij-Vrijenhoek in 1934.

Vanaf 1928 wordt de Vierdaagse ook opengesteld voor buitenlandse deelnemers, welke daarna alleen maar in aantal zouden groeien. Van 1935 tot en met 1939 werden de Vierdaagsemarsen ook in de koloniën georganiseerd en wel vanuit Medan (Nederlands-Indië). In de jaren 1940-1945 wordt er geen Vierdaagse georganiseerd, maar in 1946 wordt onder leiding van kapitein Breunese weer gestart met de Vierdaagse Afstandmarsen.

In 1940 wordt er een speciale Nood-Vierdaagse gelopen. Deze werd niet door de N.B.v.L.O. georganiseerd, maar door de Rotterdamsche Wandelsportvereeniging. Hiervoor werd een apart herinneringskruis geslagen.

Op 24 juni 1951 wordt in Nijmegen een tweede aan de Vierdaagse verbonden vereniging opgericht: de Vereniging "Gouden Kruisdragers Vierdaagse". Iedereen die de Vierdaagse minimaal tien keer had gelopen (en dus in bezit was van het Gouden Vierdaagsekruis) kon hier lid van worden. De vereniging heeft als doel de saamhorigheid onder de getrouwen van de Vierdaagse te bevorderen en de belangen van deze personen te behartigen.

In 1955 komen voor het eerst meer dan 10.000 personen op de vierde dag over de finish en een jaar later viert de Vierdaagse haar veertigste editie. Ter gelegenheid hiervan wordt een speciale penning geslagen welke aan alle deelnemers wordt uitgereikt.

Bij het vijftigjarig bestaan van de N.B.v.L.O. ontvangt de bond het predikaat Koninklijk.

Vanaf 1956 ontvingen minderjarigen bij deelname alleen een speciale aanmoedigingsmedaille. In 1961 werd dat veranderd en vanaf die tijd ontvangen zij ook gewoon het Vierdaagsekruis. In 1965 worden aan de beloningen van de Vierdaagse nog twee onderscheidingen toegevoegd: de J.N. Breunese-bokaal (wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich naar het oordeel van het Bondsbestuur het meest verdienstelijk heeft gemaakt voor de wandelsport) en de Verzorgersmedaille (voor verzorgers van groepen, die een groep gedurende de gehele Vierdaagse heeft verzorgd).

In 1975 wordt de Vierdaagse van Nijmegen met 13.617 lopers opgenomen als het grootste meerdaagse wandelsportevenement ter wereld.

Meer informatie over het Vierdaagsekruis vindt u op de fantastische site: Nijmegen Medals van Richard Pearson.

Literatuur

Actus, V. (1940). De Vierdaagsche. Nijmegen: Uitgeversbedrijf G. Moorman N.V.
Bax, dr. W.F. (1951). De Nederlandse ridderorden en onderscheidingen. Rotterdam/'s-Gravenhage: Nijgh & Van Ditmar N.V., p. 46-47.
Bax, dr. W.F., Biemans, R. & Boutier, H. (2021). De geïllustreerde Bax. Ridderorden, eretekens, draagtekens en penningen (1813-1945). A Algemene draagtekens en penningen. Wageningen: Zonder uitgever, p. 162-163.
Meijer, H.G., C.P. Mulder & B.W. Wagenaar (1984). Orders and Decorations of the Netherlands. Venray: eigen uitgave, p. 144-145.
Meijer, H.G. & B.W. Wagenaar (2000). Onderscheidingen, Ertekens en Sportprijzen voor Vaardigheid. Venray: H.G. Meijer.
Schakel, drs. M.A.A. (1991). De Wereld Wandeld. Nijmegen: KNBLO.
Wagenaar, B.W. (2004, september). De Nijmeegse Noord-Vierdaagse in 1940. Decorare. 12, p. 24-25.

"htpp://www.4daagse.nl"