Orde van Oranje-Nassau

Toen in 1890 door het wegvallen van het Groothertogdom Luxemburg de Orde van de Eikenkroon en de Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau voor het Nederlandse vorstenhuis wegvielen, moest hier een oplossing voor gevonden worden. In 1892 werd ter beloning van burgers en diplomaten de Orde van Oranje-Nassau ingesteld.

De orde wordt verleend als beloning van personen, hetzij Nederlanders, hetzij vreemdelingen, die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt ten aanzien van de samenleving. De Vorst(in) is Grootmeester van de orde en benoemd als zodanig zijn/haar opvolger.

Voor een gedetailleerdere beschrijving van de historie en toekenningscriteria verwijs ik naar de site van de Kanselarij der Nederlandse Orden.

Het versiersel van de orde bestaat uit een vierarmig wit en blauw geëmailleerd kruis, hangend van een kroon. In het midden van het kruis bevindt zich een blauw geëmailleerd medaillon met daarop de Nederlandse leeuw. Dit medaillon heeft als omschrift: 'JE MAINTIENDRAI' (ik zal handhaven). De keerzijde van het versiersel is op gelijke wijze uitgevoerd, behalve dat op het medaillon een gekroonde 'W' staat en het omschrift vervangen is door 'GOD ZIJ MET ONS' (soms: 'GOD ZY MET ONS'). Tussen de armen van het kruis bevindt zich een lauwerkrans. Voor militairen wordt de lauwerkrans vervangen door twee gekruiste zwaarden.

De versierselen voor de diverse graden kunnen als volgt worden omschreven:

Ridder Grootkruis
Het versiersel der orde in goud met een diameter van 60 millimeter, hangend aan het lint, opgemaakt in de vorm van een sjerp, die wordt gedragen van de rechterschouder naar de linkerheup. Het lint voor mannen is 101 millimeter breed en voor vrouwen 68 millimeter.
De ster bestaat uit een blauw geëmailleerd rond schild, omgeven door een wit geëmailleerde rand, beide met goud omlijst met een diameter van 48 millimeter, bevestigd op een achtpuntige, uit achtenveertig stralen bestaande zilveren ster met een diameter van 85 millimeter. Op het schild staan afgebeeld de Leeuw en het omschrift. Op de witte rand is aan de onderzijde een laurierkrans aangebracht. Voor militairen bevinden zich achter het schild twee schuin gekruiste zwaarden.

Grootofficier
Het versiersel der orde in goud met een diameter van 60 millimeter, hangend aan het lint, dat door mannen om de hals (crevatte) en door vrouwen opgemaakt in de vorm van een strik op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Het lint voor mannen is 55 millimeter breed en voor vrouwen 37 millimeter.
De ster bestaat uit een blauw geëmailleerd rond schild, omgeven door een wit geëmailleerde rand, beide met goud omlijst met een diameter van 48 millimeter, bevestigd op een vierpuntige, uit achtenveertig stralen bestaande zilveren ster met een diameter van 85 millimeter. Op het schild staan afgebeeld de Leeuw en het omschrift. Op de witte rand is aan de onderzijde een laurierkrans aangebracht. Voor militairen bevinden zich achter het schild twee schuin gekruiste zwaarden.

Commandeur
Het versiersel der orde in goud met een diameter van 60 millimeter, hangend aan het lint, dat door mannen om de hals (crevatte) en door vrouwen opgemaakt in de vorm van een strik op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Het lint voor mannen is 55 millimeter breed en voor vrouwen 37 millimeter.

Officier
Het versiersel der orde in goud met een diameter van 46 millimeter, hangend aan het lint, voorzien van een rozet in de kleuren van het lint, dat op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Het lint voor mannen is 37 millimeter breed en voor vrouwen 27 millimeter. Vrouwen dragen het lint opgemaakt in de vorm van een strik.

Ridder
Het versiersel der orde in zilver met een diameter van 46 millimeter, hangend aan het lint, dat op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Het lint voor mannen is 37 millimeter breed en voor vrouwen 27 millimeter. Vrouwen dragen het lint opgemaakt in de vorm van een strik.
Tot 1994 was de baton blanco. Na 1994 wordt er op de baton en op het lint van de miniatuur een zilveren kroontje gedragen.

Lid
Het versiersel der orde in zilver met een diameter van 35 millimeter, hangend aan het lint met een breedte van 27 millimeter, dat op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding wordt gedragen. Vrouwen dragen het lint opgemaakt in de vorm van een strik.
Deze graad werd pas in 1994 ingesteld en dient ter vervanging van de eremedailles.

Eremedaille
Een ronde medaille met een diameter van 27 millimeter, hangend van een kroon. Op de voorzijde vertoont de medaille het versiersel der orde. Aan de keerzijde is een 'W' binnen een gearceerd rond. Het omschrift luidt: 'GOD ZIJ MET ONS' en aan de onderzijde van het omschrift is een laurierkrans aangebracht.
De eremedaille werd uitgereikt in goud, zilver en brons. Het lint had een breedte van 27 millimeter en werd op borsthoogte op de linkerzijde van de kleding gedragen. Vrouwen droegen het lint opgemaakt in de vorm van een strik.
De eremedailles werden in 1994 afgeschaft en vervangen door de graad 'Lid'.

Literatuur

"Besluit van de Minister voor Rechtsbescherming van 4 juni 2020, nr. 2901763, houdende toestemming tot het verstrekken en verder verstrekken van politiegegevens en justitiële gegevens ten behoeve van de verlening van de Orde van de Nederlandse Leeuw, de Orde van Oranje-Nassau en de Erepenning voor menslievend hulpbetoon", Staatscourant 2020, nr. 31670
"Besluit van 21 juni 2001 tot wijziging van het Reglement op de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau in verband met het onderscheiden van deelgemeenteraadsleden", Staatsblad 2001, nr. 362
"Besluit van 11 juni 1996 tot wijziging van het Besluit politieregisters", Staatsblad 1996, nr. 349
"Besluit van 5 februari 1996, houdende wijziging van het Reglement op de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau en het Besluit Kapittel voor de civiele orden", Staatsblad 1996, nr. 89
"Besluit van 10 mei 1995, houdende nadere regels met betrekking tot de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau (Reglement op de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau)", Staatsblad 1995, nr. 264
"Beschikking van de Minister van Justitie van 25 mei 1994, houdende plaatsing in het Staatsblad van de tekst van de wet van 4 april 1892, Stb. 55, houdende instelling van de Orde van Oranje-Nassau, zoals deze laatstelijk is gewijzigd bij de rijkswet van 15 april 1994, Stb. 350", Staatsblad 1994, nr. 351
"Rijkswet van 15 april 1994 tot wijziging van de wet van 4 april 1892, houdende instelling van de Orde van Oranje-Nassau, en van de wet van 29 september 1815, houdende instelling van de Orde van de Nederlandse Leeuw, alsmede instelling van het Kapittel voor de civiele orden", Staatsblad 1994, nr. 350
"Besluit van 13 September 1946, houdende intrekking van de Koninklijke besluiten van 11 Maart 1943, Staatsblad Nos. D 31 en D 32, betreffende verstrekking van versierselen van de Orde van den Nederlandschen Leeuw en van de Orde van Oranje-Nassau", Staatsblad 1946, nr. D 251
"Besluit van 11 Maart 1943, houdende uitvoering van artikel 13 van de wet van 4 April 1892 (Staatsblad No. 55), zoals deze is gewijzigd bij de wet van 21 Maart 1923 (Staatsblad No. 105) (verstrekking van versierselen van de Orde van Oranje-Nassau), Staatsblad 1943, nr. D. 32

Bax, dr. W.F. (1951). De Nederlandse ridderorden en onderscheidingen. Rotterdam/'s-Gravenhage: Nijgh & Van Ditmar N.V., p. 14-17.
Bax, dr. W.F., Biemans, R. & Boutier, H. (2021). De geïllustreerde Bax. Ridderorden, eretekens, draagtekens en penningen (1813-1945). A Algemene draagtekens en penningen. Wageningen: Zonder uitgever, p. 60-62,70-71.
Engeland, E.A.J. van (2021, december). Een 'bronzen plak' voor een schip. In: Decorare, 46, p. 26-28.
Evers, mr. C.H. (2001). Onderscheidingen. Leidraad voor de decoraties van het Koninkrijk der Nederlanden. Amsterdam: De Bataafsche Leeuw.
Meijer, H.G., C.P. Mulder & B.W. Wagenaar (1984). Orders and Decorations of the Netherlands. Venray: eigen uitgave, p. 34-36.
Mьller, E.H. (2010, december). Een leerzame vondst... Decorare. 24, p. 37.